Yağmur Sonrası Toprak Kokusu Nasıl Oluşur?

Bugün İstanbul’a 2011-2012 kış sezonunun ilk yağmuru yağdı -hatta yağıyor. Uzun zamandır hasret kaldığımız bu güzelliği mutlulukla karşıladığımız gibi, yağmurun etkileri bünyeden bünyeye farklılık gösteriyor. Kimini mutlu, kimini hüzünlü kılarken yağmur, bazısına romantik, bazısınaysa işkence gibi geliyor. Ama herkesin ortak tattığı bir duygu var yağmurla ilgili… O da yağmur sonrası duyulan koku, toprak kokusu.

Yağmurdan sonra duyulan toprak kokusu insanları o kadar büyülemiştir ki, adına “petrikor” (petrichor) denmektedir. Birçok terimde olduğu gibi kökenini Yunanca’dan alan bu kelime, “petra” (taş) ve “ichor” (Yunan mitolojisinde tanrıların damarlarında akan sıvı) sözcüklerinin birleşmesinden oluşur.

Peki gerçekten toprak kokusu mu bu duyduğumuz, baharla, temizlikle özdeşleştirdiğimiz; yoksa işin içinde bir iş mi var?

Güzel bir yağıştan sonra açık havada dolaşırken aldığımız o koku aslında mis gibi toprak kokusu değil, bir bakterinin kokusu! Daha doğrusu bir bakteriye ait sporların kokusu. Evet! Yanlış duymadınız, yağmur sonrası duyulan, şiirlere konu olan bu koku tek hücreli bir canlının kokusu. Artık kulağa o kadar da romantik gelmiyor değil mi?

Mantarlara benzeyen özelliklere de sahip olan aktinobakter ailesinden bir grup bakteri, nemli ve ılık ortamı bulduğu toprakta mutlu mesut çoğalıyor. Ancak toprak kuruduğunda bu bakteriler sporlar üreterek, daha sonra kendisini çoğaltmak üzere depoluyor. İşte bu sporların üzerine yağan yağmur durduktan sonra buharlaşırken, aerosol işlevi görerek bakteri sporlarını havaya kaldırıyor ve bizim burunlarımıza kadar taşıyor.

Bizler de yağmur sonrası toprak kokusu almak için derin derin nefes alırken, aslında toprak veya ağaç kokusunu ya da çimen kokusunu değil, aktinobakterlerin sporlarını akciğerlerimize çekiyoruz! Neyse ki sağlıklı bağışıklık sistemlerimiz sayesinde hasta olmuyoruz.

İster adına petrikor denilsin, isterse bilimsel adı ile burnumuzun ultra hassas olduğu geosmin molekülü akla gelsin, bence yağmur sonrası duyduğumuz koku hala toprak kokusudur. Yine de çok derin nefes almamaya dikkat etmek lazım gelebilir…

Bir daha yağmurda ve sonrasında sevgilinizle romantik bir yürüyüş yaptığınızda, ona bakteriyel sporlardan bahsetmeyi unutmayın 🙂